Datum 2 juni 2025
Coördinatie: Annet Jantien Smit en Evelien van Rij
Blog: Evelien van Rij en Annet Jantien Smit
Conflicterende belangen
Objectief de ontwerpeisen bepalen en dan door naar de volgende ontwerpstap. Helaas, zo werkt het meestal niet bij ontwerpgericht onderzoek. Er spelen vaak meerdere (maatschappelijke) belangen. Verschillende stakeholders kijken anders aan tegen het probleem en de eisen die aan een oplossing gesteld worden.
Zowel voor professionele ontwerponderzoekers als voor studenten is het prioriteren van de ontwerpeisen doorgaans een lastige fase. Het vraagt behoorlijk wat senioriteit om met verschillende belanghebbenden in gesprek te gaan en om inhoudelijk zicht te krijgen op de belangen en de gevolgen van bepaalde keuzes.
Wat kan helpen is het uitgebreid genereren van verschillende doelen (divergeren) en het vervolgens in overleg met betrokkenen gemotiveerd convergeren. Voor dit proces hebben we tijdens de workshop 2 tools gebruikt: De bestaande MoSCoW-methode, en de prioriteitenbepaler. De prioriteitenbepaler is een nieuwe ontwerptool, die Annet Jantien Smit met haar team ontwikkelt binnen het Comeniusproject “Denken in kansen, werken aan oplossingen: Ontwerpgereedschappen voor ontwerpgericht onderzoek”.
MoSCoW
De MoSCoW methode streeft naar een prioritering van de ontwerpeisen in 4 groepen: Must have, Should have, Could have en Will not have. Bij het uitproberen van deze methode viel op dat hij eenvoudig toe te passen is. Als je hem gezamenlijk toepast zet hij aan tot gesprek. Daarnaast maakt hij je ervan bewust dat niet alles even belangrijk is. Nadeel is dat hij geen onderscheid maakt tussen ontwerpeisen van verschillende stakeholders. Daardoor wordt niet goed zichtbaar of er tegengestelde belangen zijn. Daardoor is deze ontwerptool minder geschikt om een oplossing te ontwerpen bij tegengestelde ontwerpeisen, wat vaak voorkomt bij complexe ontwerpvraagstukken met meerdere stakeholders.
Prioriteitenbepaler
De prioriteitenbepaler daarentegen is wel geschikt voor gebruik bij een multi-actor setting waarbij verschillende belangen mogelijk niet in lijn met elkaar zijn. Op een grote sheet worden eerst voor elke stakeholder post-its geplakt met hun ontwerpeisen. Daarna worden per stakeholder de ontwerpeisen geprioriteerd. Vervolgens wordt in kaart gebracht welke ontwerpeisen van de verschillende stakeholders tegenstrijdig met elkaar zijn.
Tijdens het uitproberen van deze ontwerptool bleek dat het goed visualiseren van deze tegenstrijdigheden per soort ontwerpeis (bijvoorbeeld gerelateerd aan gebruikers, vormgeving of maakbaarheid), en verschillen in de prioriteit ervan, om nog wat verbetering van de prioriteitenbepaler vraagt.
Doel van de prioriteitenbepaler is namelijk om snel overzicht te krijgen over welke ontwerpeisen de diverse stakeholders het eens zijn, en welke soorten ontwerpeisen ze anders prioriteren of op geheel andere wijze invullen.
Met de resultaten van deze workshop gaat het Comenius team de prioriteitenbepaler doorontwikkelen. Veel deelnemers aan de workshop zien uit naar de volgende versie van de prioriteitenbepaler om zo sneller meer grip te krijgen op deze fase in het ontwerpproces. Deze workshop is mede mogelijk gemaakt met financiering van het Nationaal Regieorgaan Onderwijsonderzoek, voor het Senior Comenius Fellow project: Denken in kansen, werken aan oplossingen: Ontwerpgereedschappen voor ontwerpgericht onderzoek. Annet Jantien Smit is hiervan projectleider en Evelien van Rij is teamlid.
